Ікона Божай Маці «Баркалабаўская»
Ікона Божай Маці “Баркалабаўская”
Гэта выява з'яўляецца адной з самых ушанаваных выяў Божай Маці ва Усходняй Беларусі. Святкаванне гэтаму абразу ўстаноўлена Царквой 11ліпеня. Цудатворная выява атрымала назву па сваім месцы знаходжання ў в.Баркалабава Быхаўскага раёна Магілёўскай вобласці.Паводле падання, запісанага ў XIX стагоддзі на таблічцы пад абразам, яна была змешчана ў манастыры ў 1659 г. 11 ліпеня, у дзень памяці Яўхіміі святой роўнаапостальнай княгіні Вольгі. У 50-х гг. XVII ст., пад час ваенных дзеянняў цара Аляксея Міхайлавіча на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага, выява была ўзята рускім войскам пад правадырствам князя Пажарскага, верагодна ў адным з храмаў Цэнтральнай ці Заходняй Беларусі. Калі войска ў 1659 г. падыйшло да сцен Баркалабаўскага манастыра, абоз, у якім знаходзілася выява, нерухома стаў і коні, нягледзячы на высілкі вознікаў, не маглі крануцца з месца. Тады рускае войска пакінула абраз Божай Маці ў манастыры ў ігуменні Фатыніі (Кіркораўны). У манастырскім архіве захоўваецца наступны запіс пра гісторыю гэтага абраза. «Тайну царскую принадлежит хранити, - говорится в летописи, - а дела Божии открывати. Попустительстве Божиим бывшей брани в Польше и Литве, в лето от сотворения мира 7167, а от Рождества Христова 1659 г., Грядущая обратно из Польши князь воя (воинов) русских, прозвищем Пожарский, имеяй с собою Пота (тайно) эта икона Пресвятыя Богородицы, егдаприиде на место сие, идеже ныне у врат великих, тогда ста (стала) икона неподвижна. Работая же князь и хотя лошадиная сила и младыми ребята своими двигнути, ничто же успею, и бысть икона неподвижна. Это видя, князь пойдет к игумении тогда бывшей Фатинии Киркоровне и рече: «Возьмите икону Пресвятыя Богородицы: видно ведь хощетматиБожияздепребывати». Гэтыя звесткі носяць легендарны характар: у 1659 г. ваенных дзеянняў у беларускім Прыдняпроўі не было; сувязь абраза з князем Пажарскім, імя якога не паказана (князь Сямён Раманавіч Пажарскі не мог узначальваць рускае войска ў Беларусі, так як да гэтага часу загінуў у крымскім палоне), верагодна, з'яўляецца ілюзіяй на цудоўную дапамогу абраза Божай Маці князю Дзімітрыю Пажарскаму падчас вызваленчага паходу на Маскву ў 1612 годзе. Баркалабаўскі абраз першапачаткова быў змешчаны ігуменняй Фатыніяй у цэнтры Узнясенскай царквы, але ў наступную ноч абраз з цудоўнай выявай перамясціўся да сцяны храма. Так цудатворная ікона Божай Маці навечна стала Баркалабаўскай. У далейшым выява знаходзілася ўлетку ва Узнясенскай царкве, а ўзімку ў царкве імя св. Іаана Прадцечы ў адмысловых высокіх пазалочаных ківотах, насупраць кліраса.
Паломнікі і багамольцы бясконца ішлі і ехалі ў манастыр, які праз некаторы час расквітнеў, стаў адным з буйнейшых у Рэчы Паспалітай. На паклон абразу ў Баркалабаўскі манастыр сцякаліся паломнікі не толькі праваслаўнай веры, але ўніяты і католікі. Аповяды пра цудадзейнасць абраза Багародзіцы перадаюцца ад пакалення к пакаленню, апаэтызуюцца народам, становяцца легендамі. Абраз праславіўся цудамі ў час Паўночнай вайны, вайны 1812 года і Вялікай Айчыннай вайны.
Прыклады яе цудадзейнасці:
- У пачатку 18 ст., у час Паўночнай вайны адзін шведскі ваеначальнік астанавіўся ў манастыры і патрабаваў фуража для коней. Выдалі што мелі і сталі старанна маліцца, каб пазбегнуць далейшых грабежніцкіх дзеянняў. Назаўтра коней знайшлі памершымі. Гэта так уразіла яго, што ён праявіў жаданне прыняць праваслаўе.
- У 1812 годзе французы хацелі падпаліць царкву, абклалі сенам і сухім галлём і сталі грабіць царкву. Адзін грабежнік прыблізіўся к цудатворнай іконе і схапіў рукой прывеску, хацеў сарваць яе, але быў невядомай сілай адкінуты. Рабаўнікі прыпынілі грабёж царквы і пакінулі Баркалабаўскі манастыр.
- Нямала нябеснай дапамогі бачылі навакольныя сяльчане ў цяжкіх абставінах свайго жыцця. У 1900 г. у сялян в.Сядзіч пасля хрэснага ходу са славутай святыняй спынілася гібель буйнай рагатай жывёлы.
- У Вялікую Айчынную вайну ўсе бліжэйшыя вёскі засталіся не спаленымі, а ў вёсцы-партызанцы Сарочына здарыўся загадкавы цуд. Яна пазбегла расправы, хоць нанесла фашыстам вялізны ўрон. Такіх прыкладаў можна прывесці многа.
У 1882 г. Узнясенскі храм згарэў, але цудатворная выява, іканастас і начыненне былі выратаваны ад пажару.Цудатворная ікона перажыла ўсе войны 17-20 стагоддзяў і ўсе ганенні на рэлігію. У 1885 годзе была ўзведзена манастырская Успенская мураваная царква, куды і быў перанесены цудатворны абраз.Пасля закрыцця манастыра ў 20-х гадах мінулага стагоддзя былыя манашкі схавалі ікону, доўга захоўвалі.
Пасля 1920 г. Баркалабаўскі манастыр зачынілі. Падчас Вялікай Айчыннай вайны абраз схавалі інакіні манастыра (па іншых вусных звестках выява знаходзілася ў капліцы на чыгуначнай станцыі Быхаў).
Ікона Божай Маці “Баркалабаўская”
У 1953 г., перад святам Вялікдня, цудатворная выява была перанесена ў Свята-Траецкі храм ў Быхаве і змешчана ў адмысловы прысцены ківот.
У 1979 г. Н.Ф.Высоцкая правяла рэстаўрацыйнае ўмацаванне і атрыбуцыю абраза. Выява напісана тэмперай на дошцы (памер125x88,5x3) па ляўкасе, упрыгожаным па фоне арнаментальнай разьбой і пазалотай. Баркалабаўскі абраз належыць да іконаграфічнага тыпу "Богамаці Адзігітрыя”. Асаблівасці іканаграфіі: Божая Маці намалявана амаль пакалена, убрана ў цёмна-пурпурны мафорый, упрыгожаны 3 залатымі ажурнымі зоркамі і залатой карункавай аблямоўкай з пэндзлямі, цёмна-зялёная сукенка мае шырокую жамчужную обнізь на гарлавіне і поручах, залаты німб гравіраваны прамяністым ззяннем. Аблічча Багародзіцы выканана царскай прыгажосці, высакароднасці і смутку. Схіліўшы галаву да Немаўля, які сядзіць на Яе левай руцэ, высока паднятай угару правай рукой Яна паказвае, на што багаслаўляе правіцу Сына. Немаўля Хрыстос, у белым хітоне-кашулі з адкладным каўняром, падперазаным чырвоным поясам, і вохрыста-чырвонай гімаціі, злёгку павернуты да Богамаці, благаслаўляе правай рукой, у левай руцэ трымае скрутак. Срэбны пазалочаны аклад абраза (не захаваўся) быў упрыгожаны каштоўнымі камянямі і жэмчугам; у срэбнай зорцы поплеч ножак Богадзіцяці знаходзіліся часціцы мошчаў св. Еўфрасінні Полацкай і св. Лонгіна. Захаваліся звесткі пра рэстаўрацыю і частковай пераробцы акладу ў 1868 годзе.
Служба ў Свята-Траецкім храме ў Быхаве
Хрэсны ход з іконай, 2010г.
У 1992 годзе, калі абраз знаходзіўся ў Быхаве, архіепіскап Магілёўскі і Мсціслаўскі блаславіў перанясенне святыні ў Магілёў, але транспарт з ёй, як і абоз Пажарскага, нават не крануўся. Не пажадала Царыца Нябесная пакінуць апалены радыяцыяй край, пакінуць вернікаў без сваёй абароны. Больш за тое, пачалося абнаўленне самой іконы: колеры сталі больш яркімі, больш праніклівы стаў погляд Божай Маці. Абнаўленне Баркалабаўскай іконы пачалося пасля асвячэння хрэсным ходам месца былой лаўры, з вяртаннем народа да веры. 24 ліпеня 2010 года знакаміты Баркалабаўскі абраз Божай Маці вярнуўся ў родны манастыр. “Гэта вялікая падзея: Баркалабаўская Божая Маці была ў гасцях, а цяпер яна ідзе дадому”, – так вітала славуты абраз схіігумення Антонія. У гэты дзень у Свята-Траецкім храме г.Быхава адбылося святочнае богаслужэнне ў гонар цудатворнага абраза, якое здзейсніў архіепіскап Бабруйскі і Быхаўскі Уладыка Серафім. Пасля вячэрняй службы адбылася вельмі рэдкая гістарычная падзея – вынас цудатворнага абраза са Свята-Траецкага храма і перанясенне святыні на месца яе першапачатковага знаходжання ў Баркалабаўскі Свята-Узнясенскі жаночы манастыр. Неслі ікону Хрэсным ходам, у якім удзельнічалі некалькі сотняў вернікаў як з Быхаўскага раёна, так і іншых раёнаў вобласці і рэспублікі. Прыбыла цудатворная ікона да месца сваёй цяпер ужо пастаяннай прапіскі амаль да заходу сонца. Дарога ў Іаана-Прадцечанскі храм, куды вернікі неслі на руках цудатворны вобраз Багародзіцы, была пасцелена свежай травой і кветкамі.
Перанясенне святыні на месца яе першапачатковага знаходжання ў Баркалабаўскі Свята-Узнясенскі жаночы манастыр, 2010г.
Для галоўнай святыні Бабруйскай іепархіі «Баркалабаўскай» іконе Прасвятой Багародзіцы быў выраблены разны падлогавы ківот з каштоўных парод драўніны. Пасля Хрэснага ходу і малебну, святары ўсталявалі святы лад. Былі запалены нязгасныя лампадкі. Уладыка Серафім асвяціў новы ківот.
Дарога была пасцелена свежай травой і кветкамі
Шматлікія паломнікі, сёстры манастыра прыклаліся да цудатворнага абраза. Праз паўстагоддзя абраз Божай Маці вярнуўся на месца свайго першага знаходжання. На наступны дзень на тэрыторыі жаночага манастыра ўжо з самай раніцы пачалі збірацца прыхільнікі Баркалабаўскай святыні. На тэрыторыі манастыра адбылося ранішняе багаслужэнне ў гонар іконы Божай маці "Баркалабаўская", якое здзейсніў архіепіскап Віцебскі і Аршанскі Дзмітрый. Удзельнікі святочнай літургіі ў чарговы раз пакланіліся цудатворнай іконе Божай Маці "Баркалабаўскай" у збудаваным храме Іаана Прадцечы.
У апошні час шматлікія вернікі сведчаць аб збавенні з дапамогай Баркалабаўскай Божай Маці ад анкалагічных і псіхічных захворванняў, хвароб унутраных органаў.
Для іконы выраблены разны падлогавы ківот
з каштоўных парод драўніны
Уладыка асвячае разны ківот,
выраблены спецыяльна для іконы
Захаваныя спісы Баркалабаўскай іконы можна ўбачыць у іканастасе быхаўскай царквы Святой Сёмухі, у зборы Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь і ў Мікалаеўскім саборы аднайменнага манастыра г. Магілёва. На абразе з Мікольскага манастыра зроблены вершаваны надпіс: "Въ Баркалабове стоитъ Богомати / тамо источаетъ рэкі Мілаты гэты другiй образъ какъ на месцы зрети звяртайся / тыя къ ёй, бацькі і дзеці / тамовъ молитвахъ успехъ получаютъ съ вераю / молясъ за ўсё тое / дознаютъ".
Знакаміты Баркалабаўскі абраз Божай Маці вяртаецца ў родны манастыр
Барколабовская икона Божьей Матери
Явилась в Барколабово как чудо,
Как сев весенний в радостное поле,
Но было время, что ушла отсюда,
Гонимая людской жестокой волей.
Шла не икона — Жизни Мать ступала
И на руках несла Богомладенца,
Шла Мать и Сына нежно прижимала
К груди, в какой милело к людям сердце.
Был дом её неверцами разрушен,
Разрушен так, чтоб не подняться боле,
А настоящих верующих души
Стонали, словно чибисы над полем.
И по стране всё шире год от года
Дышала раскалённая пустыня,
Но было так Всевышнему угодно —
И снова в Барколабово святыня.
Какое счастье — Пресвятая Дева
И Сын ее опять с своим народом.
Ждут люди благодатного посева,
А значит — быть несокрушимым всходам.
И.Пехтерев
